Υψηλής Λειτουργικότητας Κατάθλιψη: Υπάρχει όντως;

Ο όρος Υψηλής Λειτουργικότητας Κατάθλιψη κυκλοφορεί πολύ τα τελευταία χρόνια, τόσο στο διαδίκτυο όσο και στην ίδια την πράξη της ψυχοθεραπείας. Χρησιμοποιούμε τον όρο αυτό συνήθως για να αναφερθούμε σε έναν άνθρωπο ο οποίος φαίνεται να βιώνει καταθλιπτικής φύσεως συμπτώματα αλλά καταφέρνει είναι λειτουργικός στην καθημερινότητα του. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να ανταπεξέρχεται στις υποχρεώσεις της ζωής του – εργασιακές, εκπαιδευτικές, οικογενειακές – αλλά παρόλα αυτά αδυνατεί να αντλήσει από τη ζωή του επαρκή ευχαρίστηση και ικανοποίηση.

Ο όρος Υψηλής Λειτουργικότητας Κατάθλιψη κυκλοφορεί πολύ τα τελευταία χρόνια, τόσο στο διαδίκτυο όσο και στην ίδια την πράξη της ψυχοθεραπείας. Χρησιμοποιούμε τον όρο αυτό συνήθως για να αναφερθούμε σε έναν άνθρωπο ο οποίος φαίνεται να βιώνει καταθλιπτικής φύσεως συμπτώματα αλλά καταφέρνει είναι λειτουργικός στην καθημερινότητα του. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να ανταπεξέρχεται στις υποχρεώσεις της ζωής του – εργασιακές, εκπαιδευτικές, οικογενειακές – αλλά παρόλα αυτά αδυνατεί να αντλήσει από τη ζωή του επαρκή ευχαρίστηση και ικανοποίηση.

Διαγνωστικά ωστόσο δεν υφίσταται όρος Υψηλής Λειτουργικότητας Κατάθλιψη. Η επίσημη διάγνωση σύμφωνα με το Διαγνωστικό Εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM– 5)είναι Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή (ΕΚΔ). Η ΕΚΔ είναι μια νέα διαγνωστική κατηγορία στην πρόσφατη έκδοση του DSM, η οποία δεν υπήρχε παλιότερα. Ως διάγνωση συγχωνεύει την Δυσθυμία και την Χρόνια Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή, οι οποίες και δεν υφίσταται στην αναθεωρημένη έκδοση πλέον ως διαγνώσεις.

Ποια είναι τα Κριτήρια για της Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή

Ένα βασικό στοιχείο που την διαφοροποιεί από την γνωστή σε όλους μας Κατάθλιψη (Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή) είναι η χρονιότητα. Στην ΕΚΔ χρειάζεται να βιώνει ένας ενήλικας καταθλιπτικό συναίσθημα για το μεγαλύτερο μέρος της μέρας για τουλάχιστον δύο χρόνια, ενώ στην Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή αρκούν δύο εβδομάδες. Παράλληλα το άτομο χρειάζεται να έχει δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

1)     Μειωμένη όρεξη ή υπερφαγία

2)     Προβλήματα ύπνου: αϋπνίες ή υπερβολικό ύπνο

3)     Μειωμένη ενέργεια ή αίσθημα κόπωσης

4)     Χαμηλή αυτοεκτίμηση

5)     Δυσκολία στην συγκέντρωση ή και στη λήψη αποφάσεων

6)     Αίσθημα απελπισίας

Πώς είναι το βίωμα ενός ανθρώπου με Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή

Το βίωμα ενός ανθρώπου με Υψηλής Λειτουργικότητας Κατάθλιψη λοιπόν ή με την διάγνωση της Επίμονης Καταθλιπτικής Διαταραχής είναι μια διαρκής θλίψη. Συνήθως δεν γίνεται ποτέ τόσο έντονη και βαθιά που να τον αποδιοργανώνει αλλά είναι διαρκώς παρούσα. Το άτομο έχει την αίσθηση ότι δεν μπορεί να απαλλαγεί από αυτήν. Ακόμα και αν μια δραστηριότητα μετακινήσει το συναίσθημα του σε πιο θετική κατεύθυνση, αυτό διαρκεί λίγο. Η χαρά μοιάζει να τελειώνει γρήγορα ενώ η λύπη όχι.

Το άτομο νιώθει συνεχώς κουρασμένο, παρόλο που κοιμάται αρκετά, ενδεχομένως και πάνω από το κανονικό. Μπορεί να δείχνει προς τα έξω μια εικόνα νωθρότητας που να του απονέμει εύκολα τον τίτλο του τεμπέλη. Στην πραγματικότητα όμως στερείται της ενέργειας για να κάνει παραπάνω από όσα είναι απλώς αρκετά.

Σε γνωστικό επίπεδο επικρατεί μια αρνητική θεώρηση εαυτού. Το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι δεν αξίζει να είναι ευτυχισμένο, να νιώθει ανάξιο και υποδεέστερο σε σχέση με τους γύρω του. Νιώθει αβοήθητο και μπορεί να ξεσπά συχνά σε κλάματα χωρίς προφανή αιτία.

Παρόλο το δύσφορο συναίσθημα, το άτομο διεκπεραιώνει την καθημερινότητα του και καταφέρνει να φέρει σε πέρας όλες τις υποχρεώσεις του, έστω και με πολύ κόπο και προσπάθεια. Δεν υπάρχει παραίτηση και απόσυρση από τη ζωή, όπως στην Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή, αλλά μια αδυναμία να ευχαριστηθεί τη ζωή του αλλά και να κινητοποιήσει θετικά τον εαυτό του. Δεν είναι απίθανο μάλιστα να τα πηγαίνει πολύ καλά στη δουλειά ή στο σχολείο. Δυσκολεύεται όμως να συναναστραφεί κοινωνικά και προτιμάει να αποφεύγει τέτοιες συνθήκες καθώς νιώθει ότι δεν έχει την ενέργεια για να το κάνει.

Στην Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή συναντάμε συχνά προβληματικές διατροφικές συμπεριφορές. Το άτομο χρησιμοποιεί την τροφή ως μέσο ανακούφισης από δύσφορα συναισθήματα αλλά και ως τρόπο για να νιώσει καλά. Έτσι μπορεί να προβαίνει σε συναισθηματικό φαγητό και σε υπερφαγικές κρίσεις. Μπορεί όμως και να βιώνει απώλεια όρεξης λόγω της θλίψης και να μην τρώει αρκετά.

Με ποιες άλλες καταστάσεις σχετίζεται

Η Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή έχει χρόνιο χαρακτήρα και μπορεί να διαφαίνεται από την παιδική ακόμα ηλικία. Παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση της είναι η ύπαρξη συγγενικού προσώπου α βαθμού με Κατάθλιψη, τραυματικά γεγονότα σε μικρή ηλικία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έντονη αυτοκριτική τάση και υπερβολική εξάρτηση από τρίτους καθώς και ύπαρξη κάποιας Διαταραχής Προσωπικότητας.

Επίσης στην Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή συναντάμε συχνά καταχρήσεις ουσιών ή αλκοόλ, χρόνιο πόνο, καθώς και συνοσηρότητα με άλλες διαταραχές ( πχ Αγχώδεις ή Προσωπικότητας). Αρκετά συχνά επίσης τα άτομα με αυτήν την διάγνωση εμφανίζουν και επεισόδια Μείζονας Καταθλιπτικής Διαταραχής, με αποτέλεσμα η λειτουργικότητα τους να εκπίπτει εντελώς και να παραιτούνται πλήρως από την ζωή τους καθώς το αρνητικό συναίσθημα τους γίνεται πλέον σαρωτικό.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της Επίμονης Καταθλιπτικής Διαταραχής μπορεί να είναι μια σύνθετη διαδικασία. Αρκετά συχνά χρειάζεται φαρμακευτική υποστήριξη προκειμένου να μειωθεί το καταθλιπτικό συναίσθημα και να είναι σε θέση το άτομο να κινητοποιηθεί θετικά. Αυτό μπορεί να μην ισχύει για όλους τους πάσχοντες αλλά για αυτούς που η λειτουργικότητα τους έχει εκπίψει σημαντικά και αδυνατούν να βγουν μόνοι τους από τον φαύλο καταθλιπτικό κύκλο.

Ωστόσο καθίσταται απαραίτητη και η ψυχοθεραπεία καθώς χρειάζεται να κατακτήσει το άτομο την ικανότητα απεγκλωβισμού από την αρνητική θεώρηση του εαυτού του και των άλλων και να μπορεί να κινητοποιείται θετικά προς την επίτευξη υγιών στόχων. Στα καταθλιπτικά μοτίβα δεν αρκεί μόνο να μειωθεί το αρνητικό συναίσθημα. Χρειάζεται να ανακαλύψει σταδιακά το άτομο από τι μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση αλλά και να επιμείνει στις δραστηριότητες και στις ασχολίες εκείνες που συμβάλουν σε θετικά βιώματα. Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας μπορεί να πάρει αρκετό χρόνο καθώς θα χρειαστεί το άτομο να εξετάσει τη σχέση του με το παρελθόν του αλλά και όλα αυτά στη ζωή του, που μπορεί να συντηρούν την κατάθλιψη του. Το να ζει κάποιος με μια χρόνια καταθλιπτική διαταραχή είναι σίγουρα ένας δύσκολος αγώνας. Επειδή η ποιότητα στη ζωή μας και στο συναίσθημα μας δεν θα έπρεπε να είναι διαπραγματεύσιμα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις θεραπευτικές επιλογές που έχουμε για να αποκτήσουμε την πρόσβαση στο αυτονόητο: την ευτυχία.

Πηγές

Furukawa T, A, Efthimiou O, Weitz E, S, Cipriani A, Keller M, B, Kocsis J, H, Klein D, N, Michalak J, Salanti G, Cuijpers P, Schramm E: Cognitive-Behavioral Analysis System of Psychotherapy, Drug, or Their Combination for Persistent Depressive Disorder: Personalizing the Treatment Choice Using Individual Participant Data Network Metaregression. Psychother Psychosom 2018;87:140-153. doi: 10.1159/000489227

lisabeth Schramm, Daniel N Klein, Moritz Elsaesser, Toshi A Furukawa, Katharina Domschke,

Review of dysthymia and persistent depressive disorder: history, correlates, and clinical implications,The Lancet Psychiatry,Volume 7, Issue 9,2020, Pages 801-812, ISSN 2215-0366,

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, DSM-5, American Psychiatric Association

Persistent Depressive Disorder (Dysthymia), Mayo Clinic